Paarden zijn van nature prooidieren en daarom meesters in het verbergen van pijn. Wanneer een paard extreme pijn heeft, zijn de signalen duidelijk te herkennen, maar vooral de subtiele uitingen van pijn zijn lastiger op te merken. Het sneller en beter opmerken van (subtiele) gedragsafwijkingen bij je paard leidt tot een beter pijnmanagement, welzijn en herstel van het dier. In dit artikel worden vier samengestelde pijnschalen besproken die zijn meegenomen in de EPWA-app.
Wat is pijn?
Volgens de Internationale Associatie van de Studie van Pijn (IASP) wordt pijn bij mensen gedefinieerd als: “een onaangename sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met daadwerkelijke of potentiële weefselschade.” Deze definitie is ook toepasbaar op dieren. Pijn kan acuut of chronisch zijn. Bij dieren zijn acute pijnsignalen duidelijker te zien dan chronische pijnsignalen. Pijn is niet alleen een gevoelsaspect, maar wordt ook emotioneel ervaren. Hierdoor is pijn een erg subjectief fenomeen en door deze subjectiviteit is het lastig om pijn te meten.
Samengestelde pijnschalen
Paarden die pijn ervaren, zijn te herkennen aan hun afwijkend gedrag; ze vertonen afwezigheid van normaal gedrag, een veranderde houding of verminderde prestaties. Om deze (vaak subtiele) gedragingen te meten, wordt er veel gebruik gemaakt van samengestelde pijnschalen oftewel de ‘composite pain scales’. Deze schalen kijken naar de gedragsuitingen van het hele dier, of specifiek naar bijvoorbeeld gezichtsuitdrukkingen (‘facial expression pain scales’). Een samengestelde pijnschaal wordt opgesteld op basis van fysiologische parameters, gedragsparameters en interactieve parameters. De gedragingen worden gedurende een bepaalde periode geobserveerd en gescoord en deze score bepaalt de mate van pijn bij het paard. Elke pijnschaal heeft een eigen maximale te behalen score.
Met een samengestelde pijnschaal wordt het individuele dier goed opgevolgd en is de ontwikkeling van de pijnscore over een bepaalde periode duidelijk zichtbaar. Daarnaast kan het scoringssysteem toegepast worden door meerdere personen binnen deze periode en geeft het bij al deze observeerders vergelijkbare resultaten.
Samengestelde pijnschaal van Bussières
De samengestelde pijnschaal van Bussières maakt gebruik van onderstaande parameters:
1. Fysiologische parameters: hartslag, ademhalingsfrequentie, rectale lichaamstemperatuur en darmgeluiden.
2. Gedragsparameters: hoofdbewegingen, zweten, krabben met de voorbenen, slaan naar de buik, houding van het paard, algemene indruk en eetlust.
3. Interactieve parameters: reactie van het paard op aanraking en geluiden.
Deze 13 parameters worden allemaal gescoord via een eenvoudige tabel met per parameter een puntentoekenning van 0 tot 3. De totale maximale score van de samengestelde pijnscore is 3 x 13 = 39 punten. Met deze samengestelde pijnscore wordt het individuele dier goed opgevolgd en is de ontwikkeling van de pijnscore over een bepaalde periode duidelijk zichtbaar. De samengestelde pijnschaal van Bussières wordt toegepast bij het beoordelen van bijvoorbeeld orthopedische pijn, viscerale post-operatieve pijn en pijn bij koliek.
EQUUS-COMPASS
Voor het meten van pijn bij acute koliek is er een aparte samengestelde pijnschaal opgesteld, bestaande uit 14 criteria. Deze zijn terug te vinden in het EQUUS-COMPASS, waarbij deze pijnschaal veel overlappende parameters bevat uit de samengestelde pijnschaal van Bussières. Deze 14 criteria zijn:
1. Fysiologische parameters: hartslag, ademhalingsfrequentie, rectale lichaamstemperatuur en darmgeluiden.
2. Gedragsparameters: houding, neerliggen/rollen, zweten, krabben met de voorbenen, slaan naar de buik, slaan met de staart, hoofdbewegingen en pijngeluiden.
3. Interactieve parameters: reactie van het paard op de observeerder, reactie op aanraking.
De maximale score van het EQUUS-COMPASS is 42, per criterium worden 0 tot 3 punten toegekend.
Horse Grimace Scale
De Horse Grimace Scale is de eerste pijnschaal op basis van gezichtsuitdrukkingen die in de literatuur werd beschreven. Er worden in totaal 6 elementen geëvalueerd: stand van de oren, samenknijpen van de oogleden, aanspannen van de mondhoeken, openen van de neusgaten, tonus van de kauwspieren en spanning boven de oogregio. De Horse Grimace Scale is in diverse situaties getest, waaronder post-operatief na castratie en bij paarden met acute laminitis. Onderstaande afbeelding geeft verschillende foto’s met gezichtsuitdrukkingen weer die wijzen op de aanwezigheid van pijn. Een uitdrukking wordt gescoord met een 0 indien niet aanwezig, 1 als licht aanwezig en 2 als duidelijk aanwezig.
EQUUS-FAP
Op basis van de Horse Grimace Scale heeft de Universiteit van Utrecht de EQUUS-FAP pijnscoring ontwikkeld. Hierbij wordt het hoofd van het paard op 9 criteria beoordeeld, waarbij een maximale score van 18 punten mogelijk is. De volgende criteria worden beoordeeld: oogleden, neusgaten, spiertonus, positie oren, focus, stand van het hoofd en enkele dynamische parameters zoals geeuwen, flemen, tandenknarsen en kreunen.
Wil je weten of je paard pijn heeft? Probeer de EPWA-app
Op basis van bovenstaande gevalideerde pijnschalen en diverse onderzoeken door specialisten aan de Universiteit van Utrecht is er een gratis app ontwikkeld die de mogelijkheid geeft om zelf pijnlijk gedrag bij paarden te scoren. Deze app is de Equine Pain and Welfare App (EPWA), voor het beoordelen van acute pijn bij paarden en ezels. De app maakt gebruik van pijnschalen voor de beoordeling van het hele dier, alsook een schaal voor de gezichtsuitdrukkingen. Na het scoren van je dier krijg je de uitslag van de test en kan het aangeraden worden om contact op te nemen met de dierenarts.
Als je dieren in behandeling hebt, kun je de app ook goed gebruiken om te zien hoe de pijn bij je dier zich ontwikkelt en wanneer het nodig is om de behandeling nog aan te passen met bijvoorbeeld extra pijnstilling.
Download de app in de Playstore: https://lnkd.in/eUD6iFH4
Download de app in de Appstore: https://lnkd.in/eUUbTJTc
Voor meer informatie over het gebruik van de EPWA-app:
https://www.youtube.com/watch?v=ybKIqOAzmmU
