Dat coach- en therapiesessies met paarden goed zijn voor de mens wisten we al, maar is het niet schadelijk voor de paarden? De afgelopen twee jaar heeft lector Human-Animal Interactions van Aeres Hogeschool Dronten Dr. Ir. Kathalijne Visser onderzoek gedaan naar dit onderwerp. In dit artikel vertelt ze meer hierover en legt ze uit wat andere paardenhouders aan deze therapie kunnen hebben.
Waarom zijn jullie dit onderwerp gaan onderzoeken?
“Bij dit soort onderzoeken komt de vraag vaak uit de sector, dat was hierbij ook het geval. Paardencoaches en therapeuten doen dit werk al jaren en gebruiken hun paarden voor dit type werk omdat zij weten dat het baat heeft bij de mens. Maar de vraag die al langer heerst is wat voor invloed dit heeft op hun dieren. Ze denken dat de paarden het leuk vinden anders zouden ze het niet blijven doen, maar de sector wilde dit graag onderbouwd zien. Zodoende klopten ze bij ons aan en zijn wij met hen gaan zitten om een plan te schrijven. Hierbij hebben we twee stromingen onderzocht: de coachpaarden en de paarden die gebruikt worden voor therapeutisch rijden.”
Hoe hebben jullie het onderzoek aangepakt?
“Om het onderzoek goed uit te kunnen voeren, hebben we een groep ondernemers uitgekozen die hebben meegewerkt aan het verkrijgen van de data. Samen met hen hebben we vanuit twee verschillende invalshoeken gekeken naar hoe paarden coach- en therapiesessies beleven. Bij de eerste methode hebben we gekeken naar de gedragssignalen van paarden tijdens de sessies. We hebben de kandidaten getraind op hoe het gedrag van de paarden moeten monitoren zodat we een grote database konden samenstellen van sessies die allemaal op dezelfde manier gemonitord zijn. Twee maanden lang hebben de ondernemers die meewerkten aan het onderzoek deze observaties uitgevoerd en de antwoorden verzameld. Vanuit die data zijn wij onze analyses gaan doen.
Bij de tweede methode hebben we een heel innovatieve manier gebruikt om paarden te ‘vragen’ wat ze zelf van een les therapeutisch paardrijden vonden. Je kan paarden weldegelijk trainen om antwoord te geven op de vraag ‘wat vond je ervan?’ In deze test leert een paard een verband te leggen tussen een bepaalde locatie in een paddock en een positieve gebeurtenis (bak met lekkere brokjes), terwijl ze een andere locatie in dezelfde paddock leren te associëren met een negatieve gebeurtenis (bak met vieze brokjes). Vervolgens zet je na een les therapeutisch paardrijden de bak op een plek locatie ergens tussen de twee aangeleerde locaties en kijk je hoe snel het paard daarheen loopt om te kijken of er iets lekkers in zit. Als hij er snel heen loopt is het paard optimistisch gestemd.”
Welke resultaten kwamen er uit de data?
“Bij coachpaarden zagen we zes verschillende gemoedstoestanden terugkomen. Dit zijn: comfortabel, gespannen, ontladen, rusteloos, geagiteerd, en ontkoppeld. Bij therapiepaarden zagen we vier verschillende gemoedstoestanden: spanning opbouwen, geagiteerd, ontladen, comfortabel. Een van de uitkomsten is dat we zien dat het comfortabele gedrag de boventoon voert, dus dat is erg positief en belangrijk. Aan de andere kant zien we dat we vooral gefocust zijn op het observeren van negatieve gedragingen. We willen dus liever niet dat paarden de oren in hun nek doen, met hun staart zwiepen, spanning op de kaak hebben of bijtpogingen doen. Om het welzijn uiteindelijk te kunnen waarborgen moeten we eerst leren om juist ook meer te zoeken naar gedragingen die positieve gemoedstoestanden laten zien (zoals een ontspannen mond); dat is nog een stap die we met z’n allen kunnen maken.”
Hoe vaak zou je positief gedrag willen zien bij paarden?
“De ondernemers in deze studie die het gedrag hebben bijgehouden waren door ons getraind om naast negatieve gedragingen ook de positieve gedragingen te noteren, maar of ze nu wel of niet in voldoende mate voorkwamen is eigenlijk een ethische kwestie. Daarom hebben we een groep experts op dit gebied (welzijns- en gedragsdeskundigen en coaches en instructeurs) gevraagd om met fictieve casussen aan te geven wat ze ten minste aan positieve gedragingen terug willen zien in een sessie. Hiermee hebben we onder- en bovengrenzen vast kunnen stellen. Een ondergrens als we vinden dat paarden ten minste zo vaak of zo lang een bepaald positief gedrag (ontspannen mond) moet laten zien in een sessie, en een bovengrens als we vinden dat paarden een bepaald gedrag (bijvoorbeeld staartzwiepen) zeker niet meer dan zo vaak of zo lang mag laten zien.”
Voor wie is het herkennen van gedrag nog meer belangrijk?
“We hebben de trainingen die we hebben gegeven aan de mensen die meededen aan het onderzoek uitgewerkt en hier een e-learning van gemaakt. Deze kan je hier vinden. Zo kan iedereen meer leren over het gedrag van paarden en hoe je dit meer objectief zou kunnen bijhouden en daarmee een indruk krijgt van de gemoedstoestand van het paard. Dit is zeker niet alleen belangrijk voor paardencoaches en instructeurs therapeutisch paardrijden, maar ook voor alle andere mensen die met paarden werken. Doordat het gedrag van paarden veel zegt over het welzijn van het paard, kan je dit alleen maar verbeteren wanneer je je hier bewust van bent.”
Wat hebben anderen aan dit onderzoek?
“Een deel van het project was dus een ethische discussie met elkaar over wat we wel of niet acceptabel vinden en wat we uitstekend vinden. Daar zijn de grenswaarden (boven- en ondergrenzen) uitgekomen, hoeveel procent van de sessies wil je dit gedrag wel of niet zien. Als paardenhouder kan je dit erbij pakken en zelf gaan uittesten of jouw paarden voldoen aan deze grenswaarden. Let dus tijdens trainingen of sessies op welk gedrag je paarden vertonen, en als je negatief gedrag te vaak terug ziet komen kan je hier zelf mee gaan spelen op welke manier je dit dus kan minderen.”
Foto: Aeres Hogeschool Dronten
