Een goede gebitsverzorging bij paarden is erg belangrijk. Niet alleen voor de gezondheid van het paard, maar ook om problemen tijdens het rijden te voorkomen. Samen met paardentandarts Iris Pinkster zetten we de feiten en fabels rondom de gebitsverzorging eens op een rij.
Fabel: je paard moet alleen naar de tandarts bij klachten.
“Juist niet! Het is beter om je paard(en) preventief door de tandarts te laten controleren dan te wachten tot er problemen ontstaan met eten of rijden. De meeste paarden geven deze klachten namelijk vrij laat aan waardoor de ingreep vaak heftiger is. Voor het behoud van het gebit op de lange termijn is het beter om deze in balans te houden. Dan zal je zien dat het paard deze zelf ook beter in balans houdt. Om het gebit goed bij te houden adviseer ik bij paarden tot vijfjarige leeftijd een halfjaarlijkse controle en daarna een jaarlijkse controle.”
Feit: het gebit van een paard blijft zijn leven lang in ontwikkeling.
“Waar mensen na het wisselen van hun melktanden niet meer veranderen in hun gebit, werkt dat bij paarden net even iets anders. Een paard heeft zes kiezen per kaakdeel en daarvan wisselen alleen de voorste drie per set om het half jaar. De eerste kies wisselt ongeveer als het paard 2,5 is, de tweede op driejarige leeftijd en de derde als het paard 3,5 is. De rest van de kiezen komen gelijk door als volwassen kiezen, weer in setjes als het paard één, twee en drie jaar oud is. Bij de vierde kies in de rij zien we dus vaak de meeste slijtage, omdat deze het langste mee gaat. Snijtanden heeft een paard zes per rij die jaarlijks in een setje wisselen vanaf 2,5-tot 4,5-jarige leeftijd. De volwassen tanden groeien zo’n twee tot drie millimeter per jaar uit de kaak, waardoor het gebit het hele leven lang in ontwikkeling is.”
Fabel: door deze ontwikkeling in het gebit ontstaan haken en scherpe punten in het gebit.
“Dat klopt deels. Het heeft ook voor een groot deel te maken met het zachtere voer dat wij de paarden voeren, waardoor tanden minder goed afslijten. Ook de hoogte waarop het paard eet heeft invloed op hoe de tanden worden afgesleten. Als paarden vanaf de grond eten en hun hoofd omlaag hebben, staan de kiezen het rechtst op elkaar. Wanneer je een hooinet hoog ophangt en het paard zijn hoofd omhoog doet, verandert de stand van de kiezen ten opzichte van elkaar en slijt het paard zijn tanden eerder scheef af, waardoor er sneller haken ontstaan als dit altijd zo wordt gedaan.”
Feit: De buitenste laag van de tand is het hardst.
“Het glazuur, het buitenste laagje van de tanden, is het hardste bestanddeel van de tand. Dit glazuur vormt daarom vaak een harde rand aan de zijkant, die we haken noemen. Haken komen alleen voor aan de voorkant en achterkant van de kiezen. Het glazuur dat aan de zijkant over blijft heten gewoon ‘’scherpe randen’’ om verwarring met haken te voorkomen. Deze scherpe randen komen voor over de gehele lengte van de kiezenrij en kunnen soms ook de wangen en tong beschadigen, omdat ze zo scherp kunnen worden als mesjes. Al heeft je paard nog zo’n goed gebit; er kunnen toch haken ontstaan doordat het paard tijdens het kauwen de kiezen asymmetrisch afslijt, doordat deze eigenlijk nooit recht op elkaar staan. De kiezen staan in een bepaalde hoek ten opzichte van elkaar. Vaak zien we dat een paard aan de bovenzijde haken heeft aan de buitenzijde en de onderkant van de kaak heeft juist vaker haken aan de binnenzijde langs de tong.”
Feit: met elektrisch gereedschap bereik je een beter resultaat.
“Rondom dit onderwerp bestaan vaak verschillende meningen, maar ik vind dat je met een elektrische vijl een beter resultaat bereikt. Ten eerste, omdat het handmatig erg moeilijk is om grotere correcties uit te voeren en daarnaast omdat je er bij de achterste kiezen veel moeilijker bij komt. Natuurlijk kom je wel bij de achterste kiezen, maar met elektrisch gereedschap hoef je veel minder op en neer te gaan in de mond. Bij de achterste kiezen is het heel moeilijk om handmatig te raspen omdat daarachter al gelijk de keelholte begint. Elektrisch is dat veel fijner aan te pakken. En laat die laatste kies nou net vaak de meeste correctie vragen. Natuurlijk wordt de mechanische vijl warm bij langdurig gebruik, maar bij een enkele basisbehandeling valt dit doorgaans nog reuze mee. Een goed opgeleide paardentandarts weet bovendien hoe hij of zij vakkundig met het gereedschap om moet gaan.”
Feit: een goed gebit kan de kans op koliek verkleinen.
“Een goed gebit zorgt sowieso voor een gezonder paard. Met een goed gebit kan het paard zijn eten veel beter vermalen en kan het voedsel veel beter worden opgenomen in de darmen. Wanneer een paard zijn voedsel niet goed kauwt en sneller doorslikt levert dat eerder problemen op in het verteringsstelsel, waardoor de kans op koliek groter is.”
Feit: een tandartsbehandeling kan schade aanbrengen aan de kaak van het paard.
“Dit kan inderdaad het geval zijn als een paard te lang met zijn hoofd in een te hoge houding wordt geplaatst. Hierdoor worden bepaalde mechanismen op een geforceerde manier geplaatst en als dit te lang gebeurt is dit niet bevorderlijk. Ik houd hier dan ook altijd rekening mee door de werkhoogte aan te passen aan een comfortabele hoogte voor het individuele paard. Ook laat ik hem niet de hele behandeling in de steun staan en laat ik het paard tussendoor ook nog even zijn mond dichtdoen en zijn hoofd naar beneden zakken.”
Feit: elk paardenras heeft zijn eigen typische problemen.
“Klopt. Het is bijvoorbeeld zo dat de kiezen van een Tuigpaard harder zijn dan bij andere rassen. De meeste problemen zien we bij Shetlanders. Dat komt mede omdat ze daar aanleg voor hebben doordat hun hoofd kleiner wordt gefokt, waardoor de kiezen er niet altijd goed in passen. Daarnaast wordt de gebitsbehandeling bij Shetlanders vaak overgeslagen. Een ander voorbeeld is de deuk in de neus bij de Arabieren die de kiezen eerder in een bepaalde vorm drukken, maar ieder paard is ook gewoon anders en je moet het echt per paard bekijken.”
Vond u dit artikel interessant? Bekijk dan ook het artikel over Cluster Paard en zandkoliek.
Wilt u tweemaandelijks op de hoogte gehouden worden over alles wat er in de hippische sector speelt? Sluit dan voor maar €39,50 per jaar (6 nummers) een abonnement af op de Hippische Ondernemer.
