Als we humaan en dierenfysiotherapeut Francis Gommans vragen naar een klacht die ze veel tegenkomt, springen de nekklachten bij paarden er voor haar bovenuit. Waarom dit zo is, hoe je het kan herkennen en – nog belangrijker – wat je eraan kan doen en hoe je het kan voorkomen legt ze aan ons uit.
Maar eerst willen we Francis Gommans graag wat beter leren kennen, want als we op haar website kijken dan zien we dat ze met recht een bezige bij te noemen is. “Ik werk twee dagen als humaan fysiotherapeut voor ruiters en de andere dagen als dierfysiotherapeut voor voornamelijk paarden. Ik doe veel combinatiebehandelingen van ruiter en paard. Best wel wat problemen bij het paard worden veroorzaakt door de ruiter dus behandel ik ze beide voor een optimaal resultaat. Om ruiters en paarden nog beter te kunnen helpen geef ik ook informatie en masterclasses over het correct trainen met de juiste biomechanica. Dus niet met een holle rug of valse knik in de hals, want dat geeft juist problemen. Tot slot neem ik ook een stukje management mee, omdat daar soms ook de oorzaak kan liggen.”
Schrikbarend veel
Francis schrikt er soms van hoeveel halsproblemen ze als fysiotherapeut bij paarden tegenkomt. “Ik zie ook wel veel rugproblemen, maar dat merken eigenaren vaak zelf wel tijdens het poetsen bijvoorbeeld. Ook een kreupelheid is iets wat ze zelf wel kunnen opmerken. Halsproblemen zijn daarentegen een stuk lastiger om te zien of interpreteren eigenaren niet als zodanig. Zeker lichte klachten zijn moeilijk om in de gaten te houden, maar komen wel heel vaak voor. Regelmatig vind ik dan een geïrriteerde slijmbeurs boven de tweede halswervel. Ik voel dit als een verharding en verdikking en dit is mogelijk het gevolg van een te korte aanleuning, het hoofd achter de loodlijn of een paard wat te hoog wordt ingesteld met een valse knik. Enkel behandelen is hierbij dus niet genoeg en dit vraagt ook een aanpassing in het rijtechnische deel.”
Meest voorkomend
“Als tweede klacht in de hals kom ik vaak problemen bij de facetgewrichtjes tegen. Dit zijn kleine gewrichtsvlakjes die zich tussen de wervels bevinden en waar deze met elkaar scharnieren. Bij een paard in de natuur verwacht je dit niet tegen te komen, tenzij er trauma heeft plaatsgevonden. Dus is het vermoeden dat deze klacht mogelijk voortkomt uit het gebruik van te strakke hulpteugels bij het rijden of longeren. Die geven te veel compressie waardoor irritaties ontstaan die uiteindelijk tot ontstekingen leiden. Deze problemen worden vaak heel miniem getoond, maar uiteindelijk kan een paard hier echt wel veel pijn van ondervinden, zeker als het zich doorontwikkelt tot artrose. Een andere oorzaak die ik vaak zie is schade door het halster, doordat paarden zichzelf ophangen of andere paarden aan het halster trekken tijdens het spelen. Dit geeft meestal schade rondom de eerste halswervel en die kan daar behoorlijk onder lijden. Mijn advies is dus om het halster op de wei af te doen als de paarden met elkaar spelen.”
Signalen herkennen
Hoewel het dus niet altijd makkelijk te diagnosticeren is als paardenhouder kan je halsproblemen volgens Francis op verschillende manieren opmerken. “Denk bijvoorbeeld aan aanleuningsproblemen tijdens het rijden, maar ook pijnlijke uitdrukkingen van het gezicht. Een paard met pijn doet vaak nog van alles voor je en komt niet altijd meteen in verzet, maar als je naar zijn gezicht kijkt tijdens het rijden of bijgezet longeren dan zie je wel al pijnsignalen. Zoals de blik in de ogen, mond iets open, gespannen lippen. Dit zijn niet per definitie nekproblemen, maar zegt wel dat er ergens te veel druk is of ongemak. Al zie je dit wel vaak in combinatie met nekpijn. Ook een onrustig hoofd, schudden en moeite met stelling naar één kant, wat voelt alsof het paard het bit vastpakt, kunnen duiden op klachten in de hals.”
Wat te doen bij nekproblemen?
Maar wat moet je dan doen als je in de gaten hebt dat een van je paarden pijnklachten vertoont en het niet oké is? Francis adviseert om sowieso contact op te nemen met de dierenarts. “De dierenarts is vooral heel sterk in het diagnostische stuk en kan met behulp van röntgen en echo precies in kaart brengen wat het euvel is. Is het zo’n facetgewrichtje, artrose of iets anders? Wanneer er een ontsteking zit, dan is het ook je dierenarts die dit kan behandelen met bijvoorbeeld een injectie. Bij halsproblemen moet je dus voor de diagnostiek en de medicamenteuze behandelingen bij de dierenarts zijn. Maar dit is niet altijd genoeg en dan komen wij als fysiotherapeut om de hoek. Wij kunnen de hals mobiliseren en de spieren detoniseren (verminderen van spierspanning) en er zo voor zorgen dat het pakketje met spieren dat om de halswervels heen ligt soepel kan bewegen. Daarmee kunnen we voorkomen dat het probleem terugkomt of dat er nog meer klachten ontstaan.”
Vervolgstappen
Maar volgens Francis bestaan er nog meer samenwerkingen met specialisten om dit probleem zo goed mogelijk te managen. “Als er bijvoorbeeld sprake is van spierspanning die chronisch terugkomt, dan kan een masseur de behandelingen ondersteunen om ervoor te zorgen dat deze spierspanning niet oploopt en voor een secundair probleem zorgt. Maar ook voor de instructeur is een belangrijke rol weggelegd. Aan de ene kant kan je gaan behandelen, maar je wilt ook voorkomen dat de klacht weer terugkomt, in stand gehouden wordt of verergert. Dat kan je alleen doen als je als team met elkaar samenwerkt met ieder zijn eigen taak. Hoe je een paard optimaal kan rijden, zodat hij er geen last meer van heeft is dus een belangrijke vervolgstap.”
De plek van de halswervels
En omdat deze laatste stap nog niet altijd goed verloopt is Francis voornamelijk haar masterclasses gaan geven. “Als ik paardeneigenaren en instructeurs vraag waar de halswervels van een paard lopen dan weet 80% dit niet. De meesten wijzen vlak onder de manenkam, maar de wervels lopen onderin de hals bij de luchtpijp. We houden ons in de paardensport veel bezig met de juiste hoofd-halshouding, maar weten vaak niet precies hoe de halswervels zich correct positioneren tijdens het rijden. Als je niet weet wat er gebeurt dan kan je dus ook niet weten wat je precies moet doen, zelfs al wil je het nog zo goed doen. Ook bij instructeurs mist dit stukje achtergrond van biomechanica nog te vaak. Het ideaalplaatje wat is ontstaan is bijvoorbeeld helemaal niet wat wij als fysio willen zien, want biomechanisch zorgt dit voor te veel compressie en overstrekking van de nek. We moeten er dus met z’n allen naar streven om dat te verbeteren. En als alles aan je paard goed zit dan voel je dit ook direct doordat hij veel fijner door zijn lichaam beweegt en beter functioneert. In Nederland lopen we hiermee al best voorop en zijn we er steeds meer mee bezig, maar het kan nog beter en dat begint bij het bewustzijn.”
Geschreven in samenwerking met Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie bij Dieren (NVFD).
