Een hartruis bij een paard komt gelukkig niet heel vaak voor, maar laat de eigenaar wel enorm schrikken. In dit artikel nemen we je mee in hoe het paardenhart werkt en welke factoren en aandoeningen er bij het hart kunnen komen kijken.
Relatief gezien is een paardenhart van ongeveer 4,5 kilo klein, maar het verzet heel wat werk. In rust pompt het elke minuut 10 liter bloed door het lichaam, wat tijdens de training natuurlijk oploopt. Volgens dr. Katharyn Mitchell, assistent professor aan de Cornell University College of Veterinary Medicine behoorlijk indrukwekkend. “Het hart is een fenomenale pomp en doet geweldig werk om zuurstof uit de longen in het bloed en vervolgens in de weefsels te krijgen, zodat deze maximaal kunnen werken.”
Hoe werkt het paardenhart?
Om te begrijpen waar een hartruis vandaan komt en ontstaat, helpt het om eerst te begrijpen hoe het hart werkt. Het hart bestaat uit twee kamers, een linker en rechter en twee boezems, ook een linker en rechter. Het zuurstofrijke bloed komt vanuit de longen in de linkerboezem en vervolgens in de linkerkamer om vanuit daar door het hele lichaam gepompt te worden. Het nu zuurstofarme bloed komt vervolgens weer terug in de rechterboezem en rechterkamer om daarna naar de longen te gaan om weer zuurstof op te nemen. Zo wordt er zuurstof naar alle weefsels in het lichaam getransporteerd. Om ervoor te zorgen dat dit altijd in hetzelfde cirkeltje gaat en er niet per ongeluk zuurstofarm bloed terugstroomt naar de organen bevat het hart vier hartkleppen. Tussen de boezem en de kamer zit aan elke kant een klep. Maar ook vanaf het hart naar de grote bloedvaten heb je er nog twee, die vanaf het hart naar de longen (longslagader) en die naar het lichaam gaat (aorta). Het bloed wordt rondgepompt door samentrekkingen van de boezems die dat op hun beurt doen doordat ze een elektrische prikkel krijgen.
Hoe weet je of er een probleem is met het hart van een paard?
Een normale hartslag heeft een ‘Lub dub, lub dub’ geluid. “Lub is het sluiten van de grote kleppen”, legt Katharyn uit. “Als ze sluiten, maken ze een beetje lawaai. Dub is het sluiten van die kleinere kleppen in de grote vaten; de aorta- en longkleppen. Als je die normale geluiden hoort, sluit het hart die kleppen zoals het hoort. Maar ook andere hartgeluiden zoals ‘Balub dub’ en ‘Lub dupduh’, de geluiden die je hoort als het hart volloopt met bloed, zijn normaal. Als de kleppen niet werken of beginnen te lekken dan veroorzaakt dit een turbulente bloedstroom, waardoor je abnormale geluiden hoort. Zoals ‘Lub shh dub’ of ‘Lub dub shhew’. Deze lekken kunnen veroorzaakt worden door schade of slijtage of acute oorzaken als een ontsteking of infectie. Maar ook een elektrisch signaal om de boezems te laten samentrekken kan in de war zijn, waardoor je onregelmatige slagen hoort.”
Risicofactoren voor hartruis bij paarden
Er zijn verschillende factoren die de eigenaar duidelijk kunnen maken dat er een onderzoek nodig is bij het paard. Denk aan klinische symptomen zoals een gebrek aan energie, langere hersteltijd, prestatieveranderingen, gewichtsverlies of hoesten. Je denkt dan misschien nog niet aan een hartruis, maar dit kunnen bijwerkingen daarvan zijn. Ook het niet kunnen bijhouden van andere paarden in de wei of jonge paarden die achterlopen in hun groei of beweging, kunnen iets onder de leden hebben. “Veel paarden kunnen ondanks behoorlijke hartaandoeningen nog normale prestaties leveren”, aldus Katharyn. “Een paard is een geboren atleet en heeft een enorme reservecapaciteit. Een hartruis wil dus niet per se zeggen dat er een probleem ontstaat met de prestaties. Bij bovenstaande subtiele signalen is het dus verstandig om het hart te laten onderzoeken. Let er wel op dat een overmatige conditie, hartgeluiden kan dempen en er bepaalde rassen zijn die meer aanleg hebben om problemen te ontwikkelen.”
Waarom het hart van het paard onderzoeken?
In haar artikel in KWPN magazine 1 – 2023 schrijft prof. Marianne Sloet dat een ader niet zichtbaar mag zijn bij een paard met een opgeheven hoofd. “Deze moet goed te stuwen zijn en hierna ook weer vlot leeglopen. Wanneer de halsader is opgezet (zonder stuwen) en de hartslag over de gehele lengte van deze ader zichtbaar is, dan kan dit wijzen op een ernstige hartaandoening. Vaak gaat dit samen met een oedeem (vochtbult) onder de buik.” Wanneer een dierenarts hartproblemen vermoed of een hartruis hoort tijdens een klinisch onderzoek is het altijd slim om dit verder te onderzoeken om te bepalen of deze invloed heeft:
– Op de prestaties van het paard
– De verkoop
– Veiligheid tijdens het rijden
– Het verdoven voor bepaalde procedures
– Het ontwikkelen van hartfalen
Verschillende soorten hartruis
Als de dierenarts zoals Katharyn een hartruis moet beoordelen spelen er diverse zaken mee in de ernst hiervan. Veelvorkomende zijn:
– Mitralis insufficiëntie -> door een defect raakt de linkerboezem vergroot, waardoor de kans op hartritmestoornissen toeneemt.
– Aortaklep insufficiëntie -> hierbij raakt niet de boezem, maar de linkerkamer vergroot waardoor een van de kleppen gaat lekken. Een serieuze kwestie, omdat paarden hierbij plotseling kunnen overlijden bij inspanning.
– Tricuspidalis regurgitatie -> de ernst hiervan hangt af van het type paard. Het komt vaak voor bij paarden die intensief worden getraind, zoals ren- en eventingpaarden, waarbij naarmate het hart groter wordt, de klep begint te lekken en je een ruis hoort. Dit scenario is niet zo zorgwekkend, maar dit is het wel bij een recreatiepaard.
– Ventrikelseptumdefect -> dit is een aangeboren gat in het hart dat dierenartsen het vaakst zien bij Arabieren en Welsh pony’s en veroorzaakt meestal een luidere ruis. Het is normaal dat pasgeboren veulens een hartruis hebben, maar dit moet wel binnen twee weken na de geboorte weg zijn.
Blijven monitoren
In het artikel van Marianne Sloet geeft ze ook aan dat lang niet alle onregelmatigheden en bijgeluiden van het hart ernstig zijn. “Maar ze vergen wel nader onderzoek. Een onregelmatigheid die bij lichte stress of arbeid volledig verdwijnt, is doorgaans geen probleem. Maar in veel andere gevallen is nader onderzoek verstandig. Een dergelijk hartonderzoek moet vaak na een half tot twee jaar worden herhaald. Zeker paarden met risicofactoren zoals lekkende kleppen moeten af en toe door een dierenarts of specialist worden gecontroleerd.” Katharyn onderstreept dit ook en benadrukt dat de meeste paarden weinig uiterlijke tekenen en problemen vertonen, maar je dit wel goed wilt monitoren in de loop van de tijd.
