Auteurs: Chantal Elzinga en Julius Peters, dierenartsen in de Kliniek voor Paard & Gebit.
In de afgelopen twintig jaar is de vraag naar het behandelen van paardengebitten enorm toegenomen. Dierenartsen en gebitsverzorgers zijn sinds 2010 verenigd in de NVvGP, de Nederlandse Vereniging voor Gebitsverzorging bij het Paard.
Door een goede samenwerking tussen wetenschappers en de mensen uit de praktijk, is er steeds meer bekend over het paardengebit en verschillende aandoeningen. Zo weten we nu dat een rotte kies tot veel problemen bij een paard kan zorgen. Een kiesextractie, oftewel het trekken van de aangedane kies, is dan soms de beste optie voor het paard.
Hoe ontstaat een rotte kies bij een paard?
Normaal heeft een paard 2x 6 kiezen, dus 12 kiezen in het totaal, in de bovenkaak en hetzelfde aantal in de onderkaak. De eerste drie kiezen (melkkiezen) wisselen tussen de leeftijd van 2,5 en 4,5 jaar. De vierde kies, de #09 in vaktermen, is de oudste kies. De kiezen in de bovenkaak zijn breder dan de kiezen in de onderkaak en ze staan onder een hoek op elkaar.
De bovenkaakkiezen hebben een zogenaamd infundibulum (kroonholte) wat er voor zorgt dat het kauwoppervlak vergroot wordt. Deze kroonholtes zijn normaal goed gevuld met cement, maar in sommige gevallen zit er te weinig cement in de kroonholte. Dan kan er hierin voedsel ophopen, wat rotting geeft. Dit rottingsproces van voedsel tast de kiezen aan (cariës). Deze cariës zorgt ervoor dat deze kiezen minder sterk worden en mogelijk zelfs, veelal overlangs, breken. Vaak is de oudste kies, de #09, aangedaan.
Er zit natuurlijk ook leven in een kies. De meeste kiezen hebben vijf pulpaholtes. Pulpaholtes zijn kanalen, waarin naast de bloedvaten ook de zenuwen en lymfevaten lopen. Die kunnen ontstoken raken en zelfs in het ergste geval kan die ontsteking doorbreken naar de voorhoofdholtes. Typisch is dan dat je bij het paard een vieze, erg stinkende neusuitvloeiing krijgt vanuit één neusgat. Als dit speelt, is het belangrijk om eerst een grondig onderzoek van de mond te laten uitvoeren. Dit kan zowel met een spiegel, alsook met een mondcamera, de zogeheten mondscopie. Ter aanvulling op de informatie omtrent de staat van de kiezen die u krijgt vanuit dit onderzoek, wordt er ook vaak een röntgenfoto van de schedel gemaakt.
Tegenwoordig is er ook de mogelijkheid om een CT-scan te laten maken. Met een CT-scan krijg je een driedimensionaal beeld van de schedel van het paard en heb je om deze reden nog meer zekerheid welke kies/kiezen de probleemveroorzakers zijn. De CT-scan wordt bij het staande paard uitgevoerd. Het maken van een CT-scan is de laatste jaren goedkoper geworden, waardoor dit voor meer eigenaren een financieel haalbare optie is geworden. Hoe ouder het paard is, hoe korter de kiezen worden door normale slijtage. De lengte van de kies hebben we al kunnen inschatten door het maken van de röntgenfoto’s. Een CT-scan kan hier wel extra informatie over geven.
Twee soorten kiesextracties
Grofweg hebben we twee soorten kiesextracties. We hebben de losse kies bij het oudere paard. Deze kunnen we meestal tijdens de gewone gebitsbehandeling verwijderen, binnen afzienbare tijd. Daartegenover staat de aangedane, min of meer vastzittende kies met bijzondere pathologieën (ziektebeelden). Deze kiezen zijn vaak een hele uitdaging om te verwijderen. Een kiesextractie kan dan zo meerdere uren in beslag nemen. Duurt de procedure langer dan drie uur, dan maken we de extractie na een langere pauze af. In het verleden werden de paarden waar een kies verwijderd moest worden, altijd neergelegd op de operatietafel onder algehele verdoving. Tegenwoordig wordt de behandeling verricht bij het staande paard in een behandelbox. Wel het liefst onder kliniekomstandigheden. Het paard wordt middels een injectie in de bloedbaan rustig gemaakt en krijgt pijnstilling. Ook wordt de zenuw welke de aangetaste kies van gevoel voorziet, middels een plaatselijke verdoving gevoelloos gemaakt.
Het uitgebreide artikel vindt u in De Hippische Ondernemer editie 3/2020. Een opvolgend artikel over de verschillende technieken omtrent kiesextractie vind u in De Hippische Ondernemer editie 4/2020 die eind augustus verschijnt.
Wellicht heeft u ook interesse in het artikel over Oogonderzoek bij paarden of het artikel over de effecten van de Eikenprocessierups op paarden.
