Embryotransplantatie (ET) is een veelgebruikte techniek in de hedendaagse paardenfokkerij. Via ET kan een waardevolle fok- of sportmerrie meerdere nakomelingen voortbrengen in één seizoen.
Met name bij sportmerries is het vaak ongewenst om een merrie zelf te laten dragen omdat zij dan voor langere tijd uit de competities ligt, en daarnaast zijn er natuurlijk altijd risico’s verbonden aan de dracht en bevalling. Bij fokmerries met een interessante bloedlijn is het dankzij ET mogelijk om meerdere hengstcombinaties te proberen in één seizoen. Een ander voorbeeld is de mogelijkheid om van merries die zelf niet meer kunnen voldragen, toch nog nakomelingen te kunnen verkrijgen. Tot slot is een groot voordeel dat er meer dan één embryo verkregen kan worden uit één spoeling. Wanneer de donormerrie meerdere grote follikels op haar eierstokken heeft zitten; oftewel een dubbele (of drie-, vierdubbele) eisprong heeft dan kunnen er meerdere eicellen bevrucht worden. Als een merrie zelf moet dragen, is dat een zeer ongewenste situatie, maar in het geval van ET kan dit juist meerdere drachtige draagmerries opleveren uit een enkele inseminatie.
Het spoelen
De donormerrie wordt geïnsemineerd met vers – of diepvriessperma. Wanneer een merrie gespoeld moet gaan worden, is het exact vaststellen van de datum van ovulatie (eisprong) heel belangrijk. Een donormerrie zal dus elke dag met een echo gecontroleerd moeten worden tot de eisprong heeft plaatsgevonden. In het geval van meerdere grote follikels is er kans op meerdere embryo’s. In dat geval zal de merrie soms een dag later nogmaals gecontroleerd moeten worden op een eventuele tweede eisprong. De kans op de aanwezigheid van twee (of soms zelfs meer) embryo’s vraagt namelijk ook om de voorbereiding van meerdere draagmerries. De embryospoeling vindt plaats op dag acht (eventueel dag zeven of negen) na ovulatie. Het embryo beweegt zich dan nog los door de baarmoeder en is klein genoeg om niet beschadigd te raken tijdens het spoelproces. Er wordt een spoelkatheter door de baarmoedermond gebracht en vervolgens wordt de ballon van de katheter opgeblazen zodat de spoelslang in de baarmoeder blijft hangen. Spoelvloeistof, op lichaamstemperatuur, loopt vanuit een infuuszak in de baarmoeder tot deze vol is. De vloeistof loopt vervolgens weer uit de baarmoeder, via een embryofilter, in een emmer. Dit proces wordt meestal drie keer herhaald.
Indien de merrie drachtig was, zit het embryo (of de embryo’s) nu hopelijk in het filter. De donormerrie wordt hengstig gesport en zal meestal binnen een aantal dagen weer beginnen aan een nieuwe hengstigheid. De vloeistof in het embryofilter wordt onder een microscoop bekeken op de aanwezigheid van een embryo. Indien er een embryo aanwezig is, wordt deze ‘gewassen’ in een speciaal embryovloeistof en kan vervolgens overgezet worden in een draagmerrie.
Embryotransplantatie
Als er één of meerdere embryo’s gespoeld zijn, volgt de embryotransplantatie. Een draagmerrie moet gesynchroniseerd zijn met de donor. Dit wil zeggen dat de draagmerrie zich in ongeveer hetzelfde stadium van de cyclus moet bevinden: vijf tot negen dagen na de eisprong. Duidelijke communicatie tussen eigenaar/dierenarts van de donormerrie en de dierenarts die de draagmerries begeleidt, is dus van groot belang! Deze communicatie begint al voordat de donormerrie geïnsemineerd wordt, zodat er op tijd een geschikte draagmerrie gevonden kan worden.
Vóór de transplantatie worden met een echo de baarmoeder en eierstokken van de draagmerrie gecontroleerd. Als de merrie geschikt wordt bevonden, dan wordt de vulva uitgebreid schoongemaakt. Het embryo wordt in een rietje met vloeistof gebracht (vergelijkbaar met een rietje voor diepvriessperma) en in een speciale pipet geplaatst. Dit pipet wordt zeer voorzichtig door de baarmoedermond gebracht en vervolgens wordt het rietje met het embryo in de baarmoeder leeggedrukt.
De drachtcontrole vindt vier tot zes dagen na de transplantatie plaats met een echo. De donormerrie is op dat moment weer hengstig aan het worden en de fertiliteitsbegeleiding kan dus aangepast worden op basis van het resultaat van de spoeling en transplantatie. Bijvoorbeeld de keuze van de hengst kan veranderen als de eerste spoeling en transplantatie succesvol blijken te zijn.
Draagmerrieselectie
De juiste selectie en verzorging van draagmerries is iets wat nog regelmatig onderschat wordt, maar wat de succespercentages sterk kan beïnvloeden. Draagmerries die in een goede conditie verkeren, de juiste (gebits)verzorging en voeding krijgen en niet teveel stress ervaren, zullen makkelijker drachtig worden en blijven. Draagmerries hebben meestal een leeftijd tussen de 3 en 15 jaar en zijn bij voorkeur gemakkelijk in de omgang. Het is gebruikelijk dat een draagmerrie vanaf de laatste drachtcontrole, rond de 40-45 dagen, bij de eigenaar van het embryo verblijft tot het veulen gespeend is. Het gebruik van een eigen merrie als draagmerrie is zeker mogelijk, maar hierbij vraagt het synchroniseren van de donor en de draagmerrie wel wat extra tijd. Bedrijven die een grote groep draagmerries in bezit hebben, kunnen makkelijker een geschikte ontvangster vinden omdat er van veel merries tegelijkertijd de cyclus en eisprong gevolgd wordt.
Het succespercentage van ET is natuurlijk sterk afhankelijk van de vruchtbaarheid van de donormerrie in combinatie met de gekozen hengst. Ook de keuze tussen vers – en diepvriessperma heeft hier invloed op. Daarnaast is er altijd een risico dat het embryo niet aanslaat in de draagmerrie. Als de draagmerrie drachtig is, heeft zij dezelfde risico’s op het wel of niet verliezen van de vrucht als wanneer een donormerrie zelf dragend zou zijn. Embryo’s die uit een wat oudere donormerrie worden gespoeld, kunnen echter wel iets kwetsbaarder zijn voor verlies in een vroeg stadium van de dracht.
Embryotransplantatie kan in veel situaties een zeer geschikte techniek zijn om nakomelingen te verkrijgen. Van sportmerries waar men graag één veulentje mee wil fokken, tot fokmerries waarvan meerdere combinaties in een seizoen interessant kunnen zijn.
Bron: Anna-Lotte Bos, Equiception B.V. – KNMVD
Vond je dit artikel interessant? Bekijk dan ook het artikel over bodembeheer en verschillende omheiningen.
Wil je tweemaandelijks op de hoogte gehouden worden over alles wat er in de hippische sector speelt? Sluit dan voor maar €44,50 per jaar (6 nummers) een abonnement af op de Hippische Ondernemer.
