Het is weer voorjaar en dus de prachtige tijd van veulengeboortes. Voor sommigen een jaarlijkse terugkerende belevenis, voor anderen een nieuwe ervaring. Of je nu een ervaren fokker bent of niet, het blijft een spannende tijd. Hoewel merries vaak geen hulp nodig hebben tijdens het veulenen, zijn er toch momenten waarop ingrijpen noodzakelijk is. Het is dan ook van groot belang om te weten wanneer je de merrie haar gang kunt laten gaan of wanneer je als eigenaar moet ingrijpen of de hulp van een dierenarts moet inschakelen.
Om het veulenen optimaal te laten verlopen, kun je als fokker een aantal voorbereidingen treffen. Een gezonde, fitte merrie veulent gemakkelijker. Let daarom goed op haar voeding èn beweging. Daarnaast is het raadzaam de merrie vier tot zes weken voor het veulenen extra te vaccineren tegen influenza en tetanus. In deze periode begint de merrie met het aanmaken van biest (de eerste melk); een extra vaccinatie zorgt voor een ‘boost’ van de antistoffen in de biest. Tevens moet de merrie ontwormd worden om de besmettingsgraad van de merrie laag te houden. Zorg verder voor een schone stal waarin de merrie kan veulenen.
Geboortebewakingssystemen
Er bestaan verschillende methoden om de merrie te monitoren rondom het veulenen. Al jarenlang wordt succesvol gebruik gemaakt van geboortemelders die een (telefonisch) signaal afgeven op het moment dat het geboortealarm geactiveerd wordt. Enkele voorbeelden zijn een singel met een alarm, een alarm aan een halster of een alarm dat in de vulva van de merrie wordt geplaatst. Een camera (met nachtzicht!) ophangen in de stal zorgt ervoor dat je de merrie (en na de geboorte ook het veulen) van een afstand goed in de gaten kunt houden.
Hulpmiddelen bij de hand
Het is aan te raden voordat de merrie gaat veulenen een kistje met materialen klaar te zetten die je tijdens het veulenen snel bij de hand wilt hebben. Denk hierbij aan schone handdoeken, handzeep, staartbandage, glijmiddel, navelklem en ontsmettingsmiddel voor de navel van het veulen. Een klysma om het veulen te helpen met het afkomen van de eerste mest (meconium) kan ook nuttig zijn. En vergeet niet tijdens het veulenen een paar schone emmers met warm water bij de hand te hebben.
De normale geboorte in vogelvlucht
Bij het merendeel van de veulengeboortes is hulp van een eigenaar of dierenarts niet nodig. Als gouden regel kun je aanhouden dat een veulen wordt geboren 20 tot 30 minuten nadat de vliezen van de waterblaas zijn gebroken. Bij een correcte ligging van het veulen zie je over het algemeen eerst een voorbeen, even later het andere voorbeen, gevolgd door de neus van het veulen. Het vlies om het veulen (de pootjesblaas) scheurt meestal vanzelf als het veulen verder naar buiten wordt geperst. Scheurt het vlies niet, dan kun je het veulen helpen door dit te scheuren en van het hoofd te halen. Vaak blijft de merrie nog even liggen, terwijl de achterbenen van het veulen zich nog in de merrie bevinden. Dit is niet erg; op deze manier blijft de navelstreng nog even intact en kan er nog wat extra bloed via de placenta naar het veulen stromen. Als de merrie opstaat, breekt de navelstreng doorgaans vanzelf. Over het algemeen is de nageboorte van de merrie er binnen een uur af, knoop deze op zodat de merrie er niet op gaat staan. Controleer of de nageboorte compleet is, en laat bij twijfel de dierenarts dit controleren.
Wanneer moet je de dierenarts bellen?
- Als de bevalling langer duurt dan 30 minuten of als de merrie meer dan 10 minuten niet actief perst;
- Als in plaats van de witte pootjesblaas een rode zak uit de vulva van de merrie komt, ook wel een ‘red bag delivery’ genoemd. Dit wijst erop dat de nageboorte van de baarmoeder te vroeg heeft losgelaten, wat de zuurstoftoevoer naar het veulen verstoort. Bij het zien van deze ‘rode zak’ moet je deze direct openen en de dierenarts bellen. Het veulen moet zo snel mogelijk geboren worden;
- Als de nageboorte van de merrie er na 3 tot 6 uur niet spontaan af is óf er een deel is blijven zitten moet je altijd de dierenarts bellen. Als de nageboorte te lang in de merrie blijft zitten kan dit leiden tot baarmoederontsteking, met een groot risico op hoefbevangenheid en bloedvergiftiging.
- Een veulen moet binnen twee tot drie uur gaan drinken, gebeurt dit niet bel dan de dierenarts.
De eerste levensdag van je veulen
Direct na de geboorte van het veulen breekt de navelstreng doorgaans op natuurlijke wijze af. Het is belangrijk het overgebleven navelstompje te controleren op nabloedingen en het te desinfecteren. Bij nabloeding dient een navelklem aangebracht te worden.
Een gezond veulen neemt enkele minuten na de geboorte de borstbuikligging aan. Kort daarna begint het veulen al pogingen te doen om op te staan en instinctief naar de uier te zoeken om te drinken. Als vuistregel geldt dat een gezond veulen binnen 1 tot 2 uur op zijn benen staat en binnen 2 tot 3 uur begint met drinken.
Het is erg belangrijk dat het veulen gedurende zijn eerste levensdag voldoende biest (colostrum, de eerste melk) van goede kwaliteit drinkt om een goede weerstand op te bouwen. Een pasgeboren veulen van ongeveer 50 kg moet in de eerste 12 uur 1,5 tot 2 liter kwaliteitsbiest drinken. Om te controleren of het veulen voldoende hoogwaardige biest heeft gedronken, kan een dierenarts 24 uur na de geboorte een IgG-test uitvoeren. Een IgG-test bepaalt of er voldoende antistoffen in het bloed van het veulen zitten; de basis voor een gezond en krachtig levensbegin!
Bron: KNMvD
